Pardus'ta Dosya Sistemleri ve Disk Yönetimi Kavramları (1 Görüntüleyici)

Pardus'ta (ve genel olarak Linux sistemlerinde), verilerinizi depolamak ve organize etmek için diskler ve dosya sistemleri hayati bir rol oynar. Bu makalede, Pardus'ta yaygın olarak kullanılan dosya sistemi türlerini ve temel disk yönetimi kavramlarını ele alacağız.

Dosya Sistemi Nedir?

Dosya sistemi, bir depolama aygıtı (sabit disk, SSD, USB bellek vb.) üzerinde verilerin nasıl saklanacağını, erişileceğini ve yönetileceğini tanımlayan bir yapıdır. İşletim sistemi, dosya sistemini kullanarak dosyaları ve dizinleri organize eder ve kullanıcılara anlamlı bir yapı sunar.

Pardus'ta Yaygın Olarak Kullanılan Dosya Sistemi Türleri:

Pardus, birçok farklı dosya sistemi türünü destekler. İşte en yaygın olarak kullanılanlardan bazıları:

• ext4 (Fourth Extended Filesystem): Linux sistemlerinde en yaygın ve önerilen dosya sistemidir. Önceki ext3 sürümünün geliştirilmiş halidir ve daha iyi performans, güvenilirlik ve daha büyük dosya ve disk boyutları desteği sunar. Pardus kurulumunda genellikle varsayılan olarak bu dosya sistemi kullanılır.
• ext3 (Third Extended Filesystem): ext4'ün öncüsüdür. Günlükleme (journaling) özelliği sayesinde ani elektrik kesintilerinde veri kaybı riskini azaltır. Hala bazı sistemlerde kullanılabilir ancak yeni kurulumlar için genellikle ext4 tercih edilir.
• ext2 (Second Extended Filesystem): Günlükleme özelliği olmayan eski bir dosya sistemidir. Daha basit yapıdadır ancak veri bütünlüğü konusunda ext3 ve ext4 kadar güvenilir değildir. Genellikle özel amaçlar için veya küçük depolama aygıtlarında kullanılabilir.
• XFS: Yüksek performanslı, ölçeklenebilir bir dosya sistemidir. Özellikle büyük dosya sistemleri ve sunucu ortamları için tasarlanmıştır. Pardus'ta kullanılabilir ancak ev kullanıcıları için ext4 genellikle daha uygun bir seçenektir.
• Btrfs (B-tree file system): Modern bir dosya sistemidir. Anlık görüntüler (snapshots), birleştirme (pooling), dinamik yeniden boyutlandırma ve veri bütünlüğü kontrolü gibi gelişmiş özellikler sunar. Pardus'ta kullanılabilir ve bazı kullanıcılar tarafından tercih edilebilir.
• FAT32: Farklı işletim sistemleri arasında yüksek uyumluluk sunan eski bir dosya sistemidir. Ancak 4 GB'tan büyük dosyaları desteklemez ve diğer modern dosya sistemleri kadar gelişmiş özelliklere sahip değildir. Genellikle USB bellekler ve harici disklerde bulunur.
• NTFS (New Technology File System): Microsoft Windows işletim sistemlerinin varsayılan dosya sistemidir. Pardus NTFS bölümlerini okuyabilir ve genellikle yazabilir (bazı durumlarda ek sürücüler gerekebilir). Windows ile çift önyükleme yapan sistemlerde önemlidir.

Disk Yönetimi Kavramları:

Pardus'ta diskleri ve bölümleri yönetmek için bazı temel kavramları anlamak önemlidir:

• Disk (/dev/sda, /dev/sdb vb.): Fiziksel depolama aygıtlarıdır. SATA diskler genellikle /dev/sda, /dev/sdb şeklinde adlandırılırken, NVMe SSD'ler /dev/nvme0n1 gibi farklı bir adlandırma şeması kullanabilir.
• Bölüm (/dev/sda1, /dev/sda2 vb.): Bir fiziksel diskin mantıksal olarak ayrılmış parçalarıdır. Her bölüm bağımsız bir dosya sistemi içerebilir. Bir diski birden fazla bölüme ayırmak, verileri farklı amaçlara göre organize etmeye ve yönetmeye yardımcı olabilir.
• Bağlama Noktası (Mount Point): Bir dosya sisteminin işletim sisteminde erişilebilir hale getirildiği dizindir. Örneğin, kök dosya sistemi / bağlama noktasına sahiptir. Genellikle harici diskler veya USB bellekler /media/kullaniciadi/disk_etiketi gibi bir dizine bağlanır.
• Swap Alanı: Fiziksel RAM dolduğunda geçici olarak veri depolamak için kullanılan özel bir bölümdür. Sistem performansını artırmaya yardımcı olur, özellikle düşük RAM'li sistemlerde önemlidir.

Disk Yönetimi Araçları:

Pardus'ta diskleri ve bölümleri yönetmek için hem grafiksel hem de komut satırı araçları bulunur:

• GNOME Disks (Diskler): Grafiksel bir disk yönetim aracıdır. Diskleri görüntüleyebilir, bölüm oluşturabilir, silebilir, yeniden boyutlandırabilir, formatlayabilir ve bağlayabilirsiniz. SMART durumunu kontrol etme gibi gelişmiş özellikler de sunar.
  
  • Nasıl Açılır: Pardus menüsünden "Donatılar" veya "Sistem Araçları" altında "Diskler" adıyla bulabilirsiniz.
• GParted (GNOME Partition Editor): Daha gelişmiş bir grafiksel bölümleme aracıdır. Bölümleri yeniden boyutlandırma, taşıma, kopyalama, etiketleme ve dosya sistemlerini değiştirme gibi daha karmaşık işlemleri yapmanıza olanak tanır. Yazılım Merkezi'nden kurabilirsiniz (sudo apt install gparted).
• fdisk: Komut satırı tabanlı bir bölümleme aracıdır. Diskteki bölümleri görüntüleyebilir, yeni bölümler oluşturabilir, silebilir ve bölüm tiplerini değiştirebilirsiniz. Deneyimli kullanıcılar için güçlü bir araçtır ancak dikkatli kullanılmalıdır.
  
  • Nasıl Kullanılır: Terminalde sudo fdisk /dev/sda (veya ilgili disk adı) komutuyla başlatılır. Komutlar harf tuşlarla verilir (örneğin, n yeni bölüm, d silme, w yazma ve çıkma).
• parted: fdisk gibi komut satırı tabanlı bir bölümleme aracıdır ancak daha esnektir ve GPT (GUID Partition Table) disklerini de destekler.
  
  • Nasıl Kullanılır: Terminalde sudo parted /dev/sda komutuyla başlatılır. Komutlar kelimelerle verilir (örneğin, mkpart primary ext4 0% 100%, print).
• mount ve umount: Komut satırı üzerinden dosya sistemlerini bağlamak ve ayırmak için kullanılır.
  
  • Bağlama: sudo mount /dev/sdb1 /media/usb ( /dev/sdb1 bölümünü /media/usb dizinine bağlar).
  • Ayırma: sudo umount /media/usb ( /media/usb dizinindeki dosya sistemini ayırır).
• /etc/fstab: Sistem açılışında otomatik olarak bağlanacak dosya sistemlerini tanımlayan yapılandırma dosyasıdır. Bu dosyayı dikkatli bir şekilde düzenlemek önemlidir.

Disk Yönetimi İpuçları:

• Yeni bir disk kullanmadan önce onu bölümlendirmeniz ve bir dosya sistemiyle biçimlendirmeniz gerekir.
• Farklı amaçlar için (örneğin, işletim sistemi, kişisel veriler) ayrı bölümler oluşturmak, veri güvenliğini ve sistem yönetimini kolaylaştırabilir.
• Swap alanı, özellikle sınırlı RAM'e sahip sistemlerde performansı artırabilir. Genellikle RAM boyutuna yakın veya biraz daha büyük bir swap alanı önerilir.
• Harici diskleri veya USB bellekleri kullanmadan önce güvenli bir şekilde ayırmak (umount) veri kaybını önleyebilir.

Pardus, disklerinizi ve dosya sistemlerinizi yönetmek için çeşitli araçlar sunar. İhtiyaçlarınıza ve deneyim seviyenize uygun olanları kullanarak depolama alanınızı etkili bir şekilde yönetebilirsiniz.