Türünün tek örneği: Nükleer atıklar 100 yıl boyunca mezarda saklanacak

Finlandiya, dünyada ilk kez nükleer atıkların kalıcı depolanması için devrim niteliğinde bir projeyi hayata geçiriyor. Ülkenin 4 milyar dolarlık Onkalo projesi, yaklaşık 450 metre yerin altında, 100 bin yıl boyunca insanlardan uzak tutulacak şekilde tasarlandı. Bu dev yer altı tesisinde, Finlandiya’nın nükleer santrallerinden çıkan 6 bin 500 ton uranyum atığı depolanacak.


Dünyanın ilk nükleer atık mezarı Finlandiya’da açılıyor; 450 metre derinlikte inşa edilen bu dev proje, insanlık tarihinin en uzun vadeli güvenlik planlarından biri olarak tasarlandı.

Onkalo, altı mil uzunluğunda karmaşık bir tünel sistemiyle inşa edildi ve 2019 yılında Finlandiya'nın atık yönetim örgütü Posiva tarafından hayata geçirildi.

Proje kapsamında, nükleer atıklar su geçirmez bakır bidonlar içerisinde saklanacak. Bu bidonlar, 230 metre uzunluğundaki depolama tünellerine taşınarak bentonit kili ile izole edilecek ve ardından granit kayalara gömülecek.

Posiva, proje sürecinde yer altı kayaçlarının özelliklerini 40 yılı aşkın bir süre boyunca inceleyerek, depremler ve buzullaşma gibi çevresel etkiler karşısında sistemin dayanıklılığını test etti. Bidonların çevreye radyoaktif sızıntı yapmayacağına dair güvence verildi.

Tünel sistemi, spiral erişim yolları, depolama alanları ve teknik odaların yanı sıra çalışanlar için sosyal tesisleri de barındırıyor. Kullanılmış yakıt bidonları, robotik araçlarla yerleştirilecek ve 2120 yılına kadar devam edecek bir süreçle depolama alanları genişletilecek.

Projenin teknik detaylarına göre, her bir bakır bidon, 17 feet uzunluğunda ve yaklaşık iki ton radyoaktif yakıt içeriyor. Atıkların radyoaktif seviyelerinin, zamanla orijinal miktarlarının yüzde birine kadar düşmesi bekleniyor.

Posiva, atıkların kalıcı bertaraf alanında doğadan tamamen izole edilmesini hedefliyor. Bunun için kullanılan bentonit kil ve kalın bakır kaplama, radyoaktif maddelerin çevreye zarar vermesini önlüyor. Şirket, tünellerin kapatılmasının ardından yüzeye erişim bağlantısının da ortadan kaldırılacağını açıkladı.

Düşük ve orta seviyeli nükleer atıklar için bertaraf tesisleri birçok ülkede bulunsa da, yüksek seviyeli radyoaktif atıkların kalıcı olarak saklanması konusunda Onkalo türünün ilk örneği. Kullanılmış nükleer yakıt, içerdiği plütonyum ve diğer fisyon ürünleri nedeniyle on binlerce yıl boyunca radyoaktif kalıyor. Ancak Posiva, iki inç kalınlığındaki bakır kaplama, bentonit kil ve granit kayaların atığın çevreye zarar vermesini önleyeceğini ifade ediyor.

Onkalo’nun ilk tünelinin 2026 yılında tamamlanarak kapatılması, ardından yeni depolama alanlarının kazılmaya devam edilmesi planlanıyor. Bu süreç, bilim dünyası ve enerji sektöründe yakından takip ediliyor.