Seyirci etkisi insana özgü değilmiş: Şempanzelerin performansı izleyici sayısına göre artıyor!

Yeni bir araştırma, şempanzelerin bilgisayar görevlerindeki performanslarının izleyici sayısına göre değiştiğini gösterdi. Bilim insanları, "seyirci etkisi" denilen bu durumun yalnızca insanlara özgü olmayabileceğini düşünüyor.


Japonya'da yapılan bir araştırma, şempanzelerin, bilgisayar görevlerindeki performanslarının izleyici sayısına göre değişiklik gösterdiğini ortaya koydu. Kyoto Üniversitesi'nde yapılan çalışmada, bilim insanları, “seyirci etkisinin” yalnızca insanlara özgü bir durum olup olmadığını anlamak için testler gerçekleştirdi.

İnsanların performansı, izleyici kitlesinin büyüklüğüne göre olumlu veya olumsuz yönde değişebilir. Seyirci önünde daha iyi bir performans sergileme eğilimi gösteren insanlar, bazen bilinçaltındaki itibar kaygıları nedeniyle görevlerine daha fazla odaklanabilir veya tam tersine strese kapılabilir. Ancak yeni bulgular, aynı etkinin şempanzelerde de gözlemlenebileceğini öne sürüyor.

Çalışmada, şempanzeler, 6 yıl boyunca dokunmatik ekranda belirli görevleri yerine getirdi. Binlerce seansın ardından araştırmacılar, özellikle sayılarla ilgili zor görevlerde, şempanzelerin daha fazla izleyici varken daha iyi performans sergilediğini gözlemledi. Öte yandan, daha kolay görevlerde izleyici sayısı arttıkça şempanzelerin performansının düştüğü tespit edildi. Bu durum, insan dışındaki primatların da performanslarını izleyici varlığına göre değiştirebildiğini gösteriyor.

Araştırmanın ortak yazarlarından Christen Lin, bu sonuçları “şaşırtıcı” olarak nitelendiriyor. Lin, “Bir şempanzenin, bir insan izleyici karşısında performansını değiştirmesini beklemezsiniz. Ancak şempanzelerin görev zorluğuna göre izleyicilerden etkilenmesi, bu ilişkinin düşündüğümüzden daha karmaşık olabileceğine işaret ediyor” dedi.

Çalışmanın bir diğer yazarı Shinya Yamamoto ise bu bulgunun, toplumların büyük oranda itibara dayalı olarak şekillendiği düşüncesine destek sunduğunu belirtti. Yamamoto'ya göre, şempanzeler de bir görev sırasında izleyicilere özel bir ilgi gösteriyorsa, bu eğilim, itibar temelli toplumlar oluşmadan önce de evrimsel bir temele dayanıyor olabilir. Bilim insanları, "seyirci etkisinin" evrimsel sürecini daha iyi anlamak adına, şempanzeler gibi insansı primatlar üzerinde daha fazla araştırma yapılması gerektiğini vurguluyor.