Bilim İnsanları, ilk kez bir kara deliğin koronasının şeklini ortaya çıkardı

Bir düzine gizlenmiş kara delikten veri toplayan bilim insanları, kara deliklerin Güneş'in koronasına benzer şekilde aşırı sıcak bir atmosfere sahip olduğunu doğruladı. Ayrıca araştırmacılar ilk kez bir kara deliğin koronasının şeklini ortaya çıkardı. NASA'nın verilerine göre bu korona, milyarlarca derece sıcaklığa ulaşıyor ve X-ışınları yayıyor.


Tam bir güneş tutulmasını gözlemleyebildiyseniz, Ay'ın etrafındaki parlak ışık halkasını da hatırlayacaksınız. Bu halka, Güneş'in ince dış atmosferi olan korona olarak bilinir. Dünya'da bir vakum kadar ince olan bu yapı, milyonlarca derece sıcaklığa ulaşır ve yalnızca tutulma sırasında görülebilir. Kara deliklerin dinamiklerini inceleyen modellere göre, kara deliklerin de bir korona barındırması gerektiği düşünülmektedir. Ancak Güneş'in koronasına benzer şekilde, bu bölgeyi gözlemlemek oldukça zordur.

The Astrophysical Journal dergisinde yayımlanan bir çalışma, bu belirsiz bölgeye dair yeni gözlemler sundu. Aktif kara deliklerin etrafında genellikle gaz ve tozdan oluşan halka şeklinde bir torus olduğu ve kara deliğin dönme düzlemine hizalanmış ısıtılmış maddeden oluşan bir yığılma diskinin bulunduğu düşünülüyor. Kara deliğin kutup bölgelerinden ise ışık hızına yakın bir hızla hareket eden iyonize gaz jetleri fışkırıyor. Bu model, aktif galaktik çekirdeklerin (AGN'ler) farklı türlerini açıklamaktadır, çünkü kara deliğin gözlemciye göre konumu AGN'nin görünümünü değiştirir. Model, yığılma diskinin en iç bölgesinin, kara deliğe doğru akan, neredeyse vakum yoğunluğunda aşırı ısınmış bir bölge olması gerektiğini öne sürüyor.

Yeni çalışmada, araştırmacılar Güneş koronasını tam tutulma sırasında gözlemlemeye benzer bir yöntem kullanarak, ilk kez bir kara deliğin koronasının şeklini ortaya çıkardı. Bu, güneşinkine benzer bir korona, ancak milyonlarca değil, milyarlarca derece sıcaklığa sahiptir. Korona o kadar sıcaktır ki, çok yüksek enerjili X-ışınları yayar. Bu X-ışınları, torustaki maddeden saçılarak görüş hattımıza yansır.

NASA’nın Imaging X-ray Polarimetry Explorer (IPXE) verilerini kullanan ekip, Samanyolu’ndaki Cygnus X-1 ve X-3 ile Büyük Macellan Bulutu’ndaki LMG X-1 ve X-3 gibi bir düzine gizlenmiş kara delikten veri topladı. Araştırmacılar, bu kara deliklerin koronalarından saçılan X-ışınlarını gözlemlemekle kalmadı, aynı zamanda bu verilerde bir düzenlilik tespit etti.

Buna göre, korona kara deliğinin Güneş koronasındaki gibi bir küre yerine, yığılma diski gibi bir disk şeklinde çevrelendiği ortaya çıktı. Bu tür araştırmalar, kara delik modellerimizi geliştirmeye yardımcı olabilir. Ayrıca, kara deliklerin maddeyi nasıl tükettiği ve uzak galaksilerde gözlemlediğimiz AGN'lere nasıl enerji sağladığı konusunda daha iyi bir anlayış sağlayabilir.